Czy ustawa to Statute, Act czy Bill?

Regulacje ustawowe istniejące w systemach common law określane są jako statutory law (= prawo stanowione). Nazwa ta pochodzi od pojęcia statute (=statut), który w dawnych czasach nadawany był przez monarchę.

Pojęcie statute nadal funkcjonuje w dzisiejszej brytyjskiej monarchii parlamentarnej, gdzie jednak udział królowej w stanowieniu prawa jest praktycznie w całości scedowany na parlament. Z tego względu tłumaczenie statute = ustawa da się obronić, chociaż w Polsce statut (w kontekście prawa publicznego) jest aktem władczym organu administracji państwowej, co w sposób oczywisty odróżnia go od ustawy uchwalanej przez parlament.

Ustawa tłumaczona jest też na angielski jako Act of Parliament. Nie oznacza to jednak, że pojęcia statute i Act of Parliament są synonimami. Z techniczno-prawnego punktu widzenia tylko pierwsze z nich jest prawem, zaś drugie to forma prawna jego uchwalenia. Ponieważ w języku polskim nie ma podobnego rozróżnienia stąd tłumaczenie obu pojęć jako ustawa jest poprawne.

Tłumacząc jednak z polskiego na angielski należy pamiętać o opisanych różnicach. Zdanie ogólne: ustawy są źródłem prawa, należy tłumaczyć: statutes are a source of law. Natomiast przy tłumaczeniu nazwy konkretnej ustawy zamiast słowa statute należy użyć Act (w domyśle: of Parliament). Przykładowo: ustawa o ochronie środowiska to Environmental Protection Act, a nie Environmental Protection Statute.

Warto również wspomnieć, że bill nie oznacza ustawy, a jedynie jej projekt. Zdarza się, zwłaszcza dzięki przekazom prasowym, że projekty ustaw funkcjonują w świadomości społecznej w bliskim związku z ich projektodawcami i czasami otrzymują nawet ich nazwiska. Tak było np. w przypadku słynnego Sherman Antitrust Bill z 1890 r., którego wnioskodawcą był ówczesny sekretarz skarbu USA John Sherman. Sherman Bill po uchwaleniu go przez amerykańską Izbę Reprezentantów i Kongres, do historii przeszedł jednak jako Sherman Act.

W Polsce też mamy takie przykłady, np. ustawa Wilczka – potoczne określenie ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej opracowanej według projektu ministra przemysłu Mieczysława Wilczka i premiera Mieczysława Rakowskiego uchwalonej przez Sejm PRL IX kadencji.

Opisane niuanse tłumaczeń prawniczych dowodzą, że przy nauce przekładu terminologii z jednego systemu prawniczego na drugi, niezbędna jest znajomość i rozumienie instytucji prawnych w obu systemach. Opanowanie bezproblemowej komunikacji z zagranicznymi klientami nie jest proste i dlatego warto skorzystać ze wsparcia ze strony doświadczonych prawników i lingwistów. Możesz to zrobić na kursie angielskiego dedykowanym dla polskich prawników Terminology & Communication Skills.